Với những tô canh chua, tô cháo cá hay món phở bò làm người ta cảm thấy ngon hơn nếu thêm một chút nước mắm ở giai đoạn cuối. Với những món bánh tôm, bánh bèo, bánh cuốn mà không có chén nước mắm chua ngọt thì sẽ kém phần hấp dẫn.
Sử dụng nước mắm nhĩ là loại nước mắm ngon trong nấu ăn đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, mắm nhĩ còn được gọi là nước mắm côt là loại nước mắm có độ mặn cao, vị ngọt nhẹ, màu vàng rơm đến vàng nhạt và có mùi rất đặc trưng. Nước mắm truyền thống được ủ từ những nguyên liệu thiên nhiên như nước mắm Phú Quốc, Phan Thiết,..... mới có nước mắm nhĩ.
Nước mắm nhĩ chính xác phải gọi là nhỉ vì loại nước mắm này đúng nghĩa phải lấy được từ những giọt nước mắm đầu tiên được nhỉ ra hay nói cách khác là rò rỉ ra từng giọt, từ lỗ thông đang bịt kín ở đáy thùng hay lu vại đang chứa cá đến thời gian chín.
Nước mắm nhĩ chỉ được các nhà thùng dành để tặng hay dùng riêng vì theo nguyên lý bảo toàn thì nước mắm càng được lấy ra nhiều thì độ đạm càng giảm. Bởi vậy giá nước mắm nhĩ rất cao và hiếm bởi nước mắm nhĩ sẽ được đưa trở lại thùng chứa trước khi thu hoạch nước mắm thành phẩm thấp đạm hơn do dung lượng lớn.